Donderdag 22 januari was de dag. De ECB besloot over te gaan op quantitative easing (QE). Concreet zal de ECB in zo’n anderhalf jaar tijd voor ten minste 1140 miljard aan staatsobligaties bij banken gaan opkopen. Ik ga het getal niet in nullen uitschrijven, dat is al zo vaak gedaan. Ik definieer het liever in termen van euro’s per inwoner van het eurogebied: 3,380.
Helikoptergeld
In de media circuleerde al langer het idee van helikoptergeld of een variant daarop in de vorm van een cheque. Oud-Nobelprijswinnaar Milton Friedman kwam ooit met het idee van een helikopter die bankbiljetten zou uitstrooien over het land, zoveel dat de geldhoeveelheid zou verdubbelen. Mensen zouden het geld gaan uitgeven, de economie zou gaan groeien en de druk op de prijzen zou worden verhoogd. Uiteindelijk zouden prijzen verdubbelen en zou de reële economie terugkeren naar zijn oorspronkelijke staat.
ECB-beleid
Het ECB-beleid van QE doet iets soortgelijks. Net als Friedmans helikopterbeleid creëert het geld. Een verschil is dat bij het ECB-beleid het geld bij de banken terechtkomt; bij het helikopterbeleid komt het direct bij consumenten terecht. Dat verschil kan relevant zijn. Consumenten besteden het geld wellicht eerder als ze een cheque overgemaakt krijgen dan wanneer ze ervoor bij de bank moeten aankloppen. Het gehoopte effect op de economie en op de inflatie zou dan eerder optreden dan bij het ECB-beleid.
Gaat het werken?
De grote vraag is natuurlijk of het nieuwe ECB-beleid gaat werken. Zullen banken tot kredietverlening overgaan en zullen consumenten en bedrijven hun bestedingen en investeringen opvoeren? Sinds het uitbreken van de crisis is er al op tal van manieren monetaire verruiming toegepast en zijn de gehoopte resultaten uitgebleven. Bovendien wordt de effectiviteit van verdere verruimingsmaatregelen almaar kleiner. Maar op dit punt verschillen het helikopterbeleid en het ECB-beleid niet van elkaar.
Herverdeling
Op een geheel ander punt zijn ze wel verschillend. Bij het helikopterbeleid kan de overheid zorgvuldig fine tunen hoe het geld over de inwoners wordt verdeeld: hoofdelijk, naar ratio van inkomen of vermogen of op een andere manier (via gerichte belastingkortingen of subsidies bijvoorbeeld). Bij het ECB-beleid is dat minder duidelijk. Het extra geld zal neem ik aan via een bepaalde verdeelsleutel over de nationale centrale banken worden verdeeld. Deze zullen het vervolgens als winsten kunnen afdragen aan hun respectievelijke overheden die op hun beurt tot belastingverlaging kunnen overgaan. Het ECB-beleid en het helikopterbeleid zouden dus gelijk kunnen uitwerken, maar of dat zo is, weten we niet.
Meer transparant
Bij zowel het ECB-beleid als het helikopterbeleid treedt uiteindelijk herverdeling van inkomen op. Zelfs wanneer het reële inkomen op macro-niveau gelijk blijft, zal op individueel niveau de koopkrachtwinst van het gecreëerde geld afwijken van het koopkrachtverlies van extra inflatie. Het verschil is dat het proces van herverdeling bij helikopterbeleid meer transparant is.