Het is verleidelijk om Brexit- en Trump-stemmers weg te zetten als dom, irrationeel of misleid. Maar is dat terecht? De internationale handel die door de revolutie in het VK en de VS een slag wordt toegebracht biedt weliswaar economisch voordeel, maar niet voor iedereen in dezelfde mate. Van diegenen die ten gevolge van globalisering hun band met de arbeidsmarkt voorgoed kwijtraken, zijn velen zelfs slechter af.  En stemgedrag correleert met werkloosheid, zoals Coen Teulings onlangs illustreerde.

Brexit en USexit
Toch betwijfel ik of dit Brexit en USexit helemaal kan verklaren. Het aantal mensen dat baat heeft bij internationale handel, is immers vele malen groter dan het aantal verliezers. Politieke factoren kunnen ertoe leiden dat een uitslag niet geheel representatief is voor de bevolking, maar ook die lijken me van onvoldoende gewicht om de exit uit het internationale handelsbestel te kunnen verklaren.

Het belang van internationale handel
Een cruciale rol speelt volgens mij het gegeven dat de economie van de handel zo moeilijk te begrijpen is, dat het belang van internationale handel zo weinig zichtbaar is. Stelt u zich maar eens de vraag hoe de Nederlandse economie eruit zou zien als we geen handel dreven met andere landen? Dat we dan de producten die we nu importeren zelf zouden moeten gaan fabriceren (en daarmee de werkloosheid zou verkleinen), valt wel te begrijpen. Dat ook onze export zou wegvallen (en daarmee de werkloosheid zou oplopen), lijkt me ook vrij logisch. Dat verschillende landen in de wereld zich minder zouden gaan specialiseren (toeleggen op zaken waar zij, relatief, gesproken het best in zijn) en minder zouden gaan innoveren en overheden hun toevlucht zouden gaan zoeken in nationalistisch beleid, is veel minder concreet. En juist deze elementen zijn verantwoordelijk voor lagere productiviteit en lager inkomen.

Het Nederlandse pensioendebat
Wat heeft dat met het Nederlandse pensioendebat te maken? Veel. De collectieve regelingen die kenmerkend zijn voor het Nederlandse pensioenstelsel bieden economisch voordeel, net als internationale handel. Want collectieve pensioenregelingen zijn tot intergenerationele risicodeling in staat en bieden toegang tot betere beleggingsstrategieën. Maar net als bij internationale handel zijn de winsten scheef verdeeld. Werknemers beneden de 45 jaar profiteren bijvoorbeeld minder van het systeem dan collega’s die de 45-jarige leeftijd zijn gepasseerd. En net als bij internationale handel is sprake van verliezers. Zo moeten de jongeren van nu zoveel bijdragen aan de dekking van tekorten dat het maar de vraag is of ze dit in de toekomst zullen gaan terugverdienen.

Gemor
Verder gaat de parallel niet. Er wordt weliswaar al enige jaren over een hervorming van het Nederlandse pensioenstelsel gedebatteerd, maar daarover zal niet worden gestemd. Tenzij het nieuwe stelsel onderwerp zou worden van een referendum, maar daarvoor lijkt het mij niet sexy genoeg. Maar ook zonder stemming is het van groot belang het perspectief van de deelnemers centraal te blijven stellen. Een hervorming die niet begrepen wordt, leidt tot gemor. Gemor dat aanzwelt zodra het economisch weer wat minder gaat. Of wanneer mensen het gevoel krijgen dat de dingen vroeger beter waren.

Uitleggen
Er bestaat maar één manier om aan dat gemor een einde te maken. Uitleggen, zo vaak als nodig. Gebeurt dat niet, dan zal het pensioendebat door blijven gaan, hervorming of niet.

Voor wie geen blog wil missen, klik hier.