Vermogenswinsten en –verliezen zijn in Nederland onbelast. En als het aan het kabinet ligt, blijft dat ook zo. Voor particuliere huishoudens en voor pensioenfondsen die ook nog eens vrijgesteld zijn van de vermogensrendementsheffing die huishoudens (soms) verschuldigd zijn.
Effecten belasting
Toch is het een interessante vraag welke effecten een belasting op de vermogenswinsten en –verliezen van pensioenfondsen zou kunnen hebben. Gezien de omvang van de Nederlandse pensioenbesparingen kunnen deze effecten immers fors zijn. Een effect waaraan direct kan worden gedacht is die van afwenteling. Pensioenfondsen kunnen een dergelijke belasting gebruiken om pensioenpremies te verhogen of om op indexatie te korten; dat maakt het pensioen voor de deelnemers niet bepaald aantrekkelijker. Indien de extra belastingopbrengsten worden gebruikt om de tarieven van andere belastingen, zoals bijvoorbeeld de LB/IB, te verlagen, zouden overigens de hogere pensioenpremies en lagere pensioenen door lagere belastingen kunnen worden gecompenseerd. Macro-economisch gezien een geval van vestzak/broekzak en op micro-economisch niveau voor een belangrijk deel ook, gezien het grote bereik van pensioenregelingen in Nederland.
Overheid als verzekeraar
Er is echter een ander argument waarom een belasting op vermogenswinsten en –verliezen juist interessant kan zijn. Door middel van een dergelijke belasting treedt de overheid op als verzekeraar van winsten en verliezen. Ze roomt niet alleen winsten af, maar ook verliezen. Dit beperkt fluctuaties in dekkingsgraden en helpt om de stabiliteit van zowel pensioenpremies als indexatie van pensioenen te verbeteren. Achteraf gezien zou voor de periode vanaf 2007 een dergelijke belasting goed kunnen hebben uitgepakt. Ze had de dramatische verslechtering van dekkingsgraden waaraan forse dalingen van zowel aandelenkoersen als rentes hebben bijgedragen, kunnen verkleinen. Een gestileerde berekening leert dat bij een belastingtarief van 75 procent de gemiddelde dekkingsgraad in 2007 en 2008 niet van 141 procent naar 92 procent, maar naar 103 procent zou zijn gedaald. In dit scenario hadden sommige van de kortingen die fondsen de afgelopen jaren op hun pensioenen hebben doorgevoerd, niet hoeven plaatsvinden.
Risicodeling
Geldt bij een belasting van vermogenswinsten en een subsidie op vermogensverliezen niet ook het vestzak/broekzak argument, zoals hierboven genoemd? Niet helemaal. Belastingen hebben een groter bereik dan de pensioenpremies en -uitkeringen van een fonds. Belastingen hebben daardoor een groter draagvlak om risico’s te delen, binnen maar ook tussen generaties.
Trendmatige vermogensontwikkeling
Meer stabiele dekkingsgraden, premies en pensioenen en bovendien een betere risicodeling, dat klinkt aanlokkelijk. Maar compenseert dat voor het gegeven dat, gezien de trendmatige stijging van vermogens, de pensioenfondsen waarschijnlijk per saldo meer belasting zouden moeten gaan betalen? Dat lijkt de cruciale vraag. Maar ook een vraag die zonder extra informatie niet is te beantwoorden. Men kan het echter ook omdraaien: hogere belastingafdrachten zijn te voorkomen door de feitelijke vermogensontwikkeling te corrigeren voor de trendmatige component en pas na correctie belasting op te leggen. Dit is een systeem wat door landen als Chili, Israël, Mexico en Portugal wordt toegepast bij de heffing van kapitaalinkomens in hun land, zij het dat zij corrigeren voor inflatie in plaats van trendmatige groei. Nu is de trendmatige groei niet gemakkelijk in te schatten en waarschijnlijk zouden de parameters van de belasting van tijd tot tijd moeten worden bijgesteld. Dat de belasting in ideale vorm niet kan worden gerealiseerd, lijkt echter een zwak argument om dan maar helemaal van belastingheffing af te zien.
Wijsheid achteraf
Wijsheid achteraf doet gemakkelijk praten. Echter, rendement– en rentefluctuaties zijn van alle tijden. Het zou toch jammer zijn als ik deze blog over vijf jaar zou kunnen herhalen.
Voor wie geen blog wil missen, like mijn facebook pagina Rekenen Aan Vergrijzing!