Het is de optimistische blik op vergrijzing. We leven steeds langer in steeds betere gezondheid. Dus kunnen we ook langer blijven doorwerken en ons inzetten voor de maatschappij. Problemen met de betaalbaarheid van de vergrijzing zijn er niet. We krijgen er immers steeds meer jaren bij die we kunnen gebruiken voor werk. De overheid spint er garen bij, want ze kan sociale uitkeringen omslaan over een steeds langer werkende bevolking. De financiering van de sociale zekerheid wordt daarmee steeds goedkoper. Vergrijzing is geen probleem, het is juist een zegen!

Veranderingen
Nu voltrekt dit scenario zich niet zonder slag of stoot. De mens heeft toch vaak de neiging veranderingen van zich af te houden. Dus langer leven omzetten in langer werken zat er lange tijd niet in. Totdat de overheden het langer werken financieel aantrekkelijker gingen maken. Eerst door de fiscale bevoordeling van vut en prepensioen te stoppen, daarna door de pensioenleeftijd te verhogen. Toen bleek ineens veel meer mogelijk.

Gezonde jaren
Het is echter zeer de vraag of we de lijntjes uit het verleden probleemloos naar de toekomst kunnen doortrekken. Het is goed mogelijk dat het later uittreden sinds de jaren negentig van de vorige eeuw mogelijk was doordat er nog zoveel gezonde jaren waren, maar dat deze gezonde jaren op een gegeven moment zijn opgebruikt. Als dat zo is, dan is het onrechtvaardig de pensioenleeftijd maar te blijven verhogen. Dan kunnen we op een gegeven moment beter stoppen de pensioenleeftijd steeds verder te verhogen of ten minste beginnen de pensioenleeftijd minder snel dan de levensverwachting te laten stijgen. Dat maakt in de woorden van De Beer, Van Dalen en Henkens een betere balans tussen werk- en pensioenjaren mogelijk. De hamvraag is dus eigenlijk deze: wat doet vergrijzing met onze productiviteit? Blijven we onder invloed van langer leven productief tot op steeds hogere leeftijd?

Productiviteit
Vergrijzing zal de productiviteit doen dalen, stelt het ene kamp. Ouderen zijn nu eenmaal minder dynamisch zodat meer ouderen op de werkvloer de gemiddelde productiviteit naar beneden halen. De productiviteit zal stijgen, stelt het andere kamp. Met minder mensen op de arbeidsmarkt kan elke werknemer immers van meer machines en slimme technologie profiteren. De data geven meer steun aan de laatste visie, maar een definitief bewijs is er niet.

Staten en landen
Recentelijk zijn twee nieuwe onderzoeken verschenen. Maestas, Mullen en Powell onderzoeken de relatie tussen de ontwikkeling van productiviteit en vergrijzing van het werknemersbestand in verschillende staten van de VS. Ze concluderen dat staten die het meest met een vergrijzend werknemersbestand te maken hebben, de laagste productiviteitsgroei kennen. Acemoglu en Restrepo vergelijken geen staten, maar landen in de wereld. Zij concluderen het tegenovergestelde. Landen die vooroplopen qua vergrijzing, lopen ook voorop qua robotica, de inzet van robots in het arbeidsproces.

Opleidingen
In een ander recent onderzoek stelt Burtless dat de productiviteit van werknemers in de VS de laatste jaren stijgende is, terwijl mensen steeds langer blijven doorwerken. De auteur vindt dat in het geheel niet vreemd. Mensen genieten steeds betere opleidingen. Bovendien zijn het juist de hoogopgeleiden die langer blijven doorwerken.

Conclusie
Een voorzichtige conclusie is dat vergrijzing de productiviteit zou kunnen doen stijgen, maar erg zeker zijn we niet. Bovendien kan het beeld verschillend zijn voor verschillende opleidingscategorieën. Dit nuanceert enigszins de optimistische blik op vergrijzing.

Voor wie geen blog wil missen, klik hier