Mijn zoontje van negen wilde afgelopen zaterdag stokbrood met krabsalade als ontbijt. Om vervolgens te gaan voetballen. “Papa”, legde hij me geduldig uit, “vorige week heb ik dat ook gegeten voor de wedstrijd en toen hebben we gewonnen”. Ik legde hem uit dat die overwinning ook andere oorzaken kan hebben gehad. Wonderwel volgde er geen discussie en ging zoonlief op zoek naar een alternatief voor stokbrood en salade.

Plaatjes
Het doet me denken aan de plaatjes waar economen zo zot op zijn. Plaatjes die de samenhang tussen twee variabelen illustreren. Om die samenhang vervolgens als een oorzakelijk verband te interpreteren. Soms gaat dat goed. Na talloze onderzoeken kunnen we wel stellen dat het statistische verband tussen geldhoeveelheid en inflatie ook een oorzakelijk verband betreft. Hetzelfde geldt voor de cyclische relatie tussen productie en werkloosheid.

Econometrie
Maar het hoeft niet goed te gaan. De samenhang in de data kan toevallig zijn. Een conclusie over een oorzakelijk verband is dan onterecht. Daarom is het zo mooi dat we de econometrie hebben die ons de technieken geeft om statistische en oorzakelijke verbanden van elkaar te onderscheiden. De technieken werken niet perfect. Daardoor kunnen soms in plaats van spijkerharde conclusies alleen zwakke indicaties worden afgeleid. Toch is dat beter dan niets.

Reinhart en Rogoff
Vorige week sprak ik over het werk van de twee beroemde economen Reinhart en Rogoff. Zij doen precies wat ik hierboven heb beschreven. Ze maken een plaatje van overheidsschuld en economische groei, ontwaren een statistisch verband en interpreteren dit als oorzakelijk verband. Om precies te zijn, een hoge overheidsschuld veroorzaakt lage economische groei. Maar de lage economische groei kan aan heel andere factoren te wijten zijn dan aan de hoogte van de overheidsschuld (zoals bijvoorbeeld investeringen in fysiek kapitaal, investeringen in onderwijs en opleiding, technologische innovatie, exportgerichtheid van de economie). Dit wordt niet zichtbaar zolang er niet een econometrische analyse wordt gemaakt waarin deze alternatieve factoren worden meegenomen.

Krugman
Krugman, ook niet de minste econoom, bekritiseert het werk van Reinhart en Rogoff. Hij wijst erop dat het oorzakelijke verband wel eens omgekeerd zou kunnen zijn. Om precies te zijn, lage economische groei doet de overheidsschuld oplopen. Maar ook Krugman doet het zonder econometrische analyse. En komt niet op het idee dat hoge overheidsschuld andere oorzaken dan lage economische groei kan hebben (zoals bijvoorbeeld een inefficiënt belastingstelsel, politieke instabiliteit, een hoge rente, een vergrijzende bevolking).

Stokbrood met krabsalade
Als iedereen te werk zou gaan als Reinhart, Rogoff en Krugman, zouden straks al onze voetballertjes stokbrood met krabsalade als ontbijt nemen.