446 miljoen euro. Dat is het bedrag van de naheffing die Nederland deze week door de Europese Unie kreeg opgelegd. Omdat ons BBP in 2011-2014 groter bleek te zijn dan eerder was berekend. Wees niet bang dat de belastingvermindering van 5 miljard euro hierdoor lager zal uitvallen. Minister Dijsselbloem van Financiën had al rekening gehouden met een naheffing en keurig alvast hiervoor geld opzij gelegd.
Straf
En toch is het vervelend. Van 446 miljoen euro kun je heel wat leuke dingen doen. En het is wrang. Omdat Nederland sterker groeit dan verwacht valt ons BBP hoger uit dan verwacht en moeten we meer naheffing afdragen dan verwacht. Dat voelt als straf. Straf voor het feit dat we zo hard zijn gegroeid. Net zoals een belasting op looninkomen en een belasting op besparingen en een belasting op erfenissen als straf voelen. Het verschil is dat nu de Belastingdienst in Brussel is gelokaliseerd en dat niet ingezetenen deze belasting (de naheffing) moeten betalen, maar de Nederlandse overheid.
Economische groei
De naheffing is wel een apart soort belasting. Belastingen op looninkomen, op besparingen en op erfenissen leiden ertoe dat we minder werken en looninkomen verdienen, dat we minder sparen en dat we minder erfenissen voor onze kinderen achterlaten. De naheffing op economische groei heeft niet een vergelijkbaar effect: onze economie gaat er niet minder hard door groeien. Geen enkele burger kan het tempo bepalen waarin onze economie groeit en ook de regering kan dat niet. Regeringsbeleid kan hoogstens het tempo van economische groei bijsturen dat door het geheel van Nederlandse consumenten en ondernemingen en consumenten en ondernemingen in Europa en buiten Europa wordt bepaald.
Commissie Breed welvaartsbegrip
Of is er wel een mogelijk effect? Kunnen naheffingen tot een lager BBP leiden? 7 oktober jongstleden werd de Tweede Kamercommissie Breed Welvaartsbegrip geïnstalleerd. Deze commissie gaat in kaart brengen wat wel en wat niet door het BBP wordt gemeten en of de welvaart van Nederland wel goed in het Nederlandse BBP tot uitdrukking komt. Wat het laatste betreft ligt de uitkomst natuurlijk van tevoren vast. Zaken als de aantasting van het milieu, de inkomensongelijkheid, de binnen- en buitenlandse veiligheid en de solidariteit in de samenleving worden niet meegenomen in de berekening van het BBP. Zaken als de hoeveelheid vrije tijd, de levensverwachting en de fysieke en psychische gezondheid van de Nederlandse bevolking evenmin. Het BBP meet slechts een deel van de maatschappelijke welvaart en kan daarom moeilijk als welvaartsindicator worden beschouwd.
Correctie van het BBP
Het vraagstuk is niet nieuw. Eerder zijn er pogingen gedaan om tot een correctie van het BBP te komen. In Nederland is op initiatief van Roefie Hueting in het verleden meerdere malen een Duurzaam Nationaal Inkomen (DNI) berekend. Dit DNI was zo’n 20 tot 40 procent lager dan het BBP. De Amerikaanse economen Charles Jones en Peter Klenow hebben enkele jaren geleden de rol van vrije tijd, levensverwachting en ongelijkheid in consumptie voor de welvaart bestudeerd. Zij concludeerden dat West-Europa vergeleken met de VS een hogere welvaart heeft dan cijfers over het BBP indiceren (de levensverwachting in Europa ligt hoger, de Europeanen genieten meer vrije tijd en de ongelijkheid in de samenleving is groter in de VS). De OESO nam in 2011 het initiatief om een Better Life Index te ontwikkelen. Hierin komen naast inkomen diverse andere aspecten van welvaart aan bod zoals milieu, opleiding, veiligheid en de balans tussen werk en vrije tijd.
Uitwerking
Het idee is eenvoudig, maar de uitwerking heeft in praktijk veel voeten in de aarde. Voor welke aspecten moet het BBP worden gecorrigeerd? Dat is subjectief. Hoe breng je verschillende zaken op een en dezelfde noemer? Dat is lastig en ook subjectief. Hoe krijgen we de neuzen in een groot aantal landen dezelfde kant op? Ook dat is lastig.
Naheffingen
De installatie van de commissie Breed Welvaartsbegrip is een welkom initiatief, maar ik zie nog niet zo snel het BBP vervangen worden door een groen BBP, een BBP 2.0 of een BBW (Bruto Binnenlandse Welvaart). En het probleem van Brusselse naheffingen wordt er al helemaal niet door opgelost.