De vraag is overbekend. Stel u heeft 100 euro en de keus tussen sparen en beleggen. Kiest u voor sparen, dan ontvangt u met zekerheid na een jaar 115 euro. Kiest u voor beleggen, dan ontvangt u na een jaar óf 130 euro óf enkel uw inleg van 100 euro, beide met een kans van 50 procent. Wat kiest u?
Aandelenrisicopremie en inflatie
Ik ga er geen antwoord op geven. Ik laat liever zien dat het voorbeeld weinig realistisch is. Door vermogen in aandelen te steken kan de belegger een aandelenrisicopremie verdienen: het positieve verschil tussen het gemiddelde rendement op een aandelenbelegging en de rente op een spaarproduct. De vraag hierboven zou eigenlijk moeten luiden of u liever met zekerheid 115 euro ontvangt of met gelijke kansen een uitkomst van 105 of 135 euro. Maar dan klopt het nog niet. Het rendement op een spaarproduct is helemaal niet zeker; de inflatie is immers niet bekend. Een nog beter voorbeeld zou zijn een rendement van 110 of 120 euro versus een rendement van 105 of 135 euro. Of iets dergelijks.
Onzekerheid
Ik weet niet hoe het u vergaat, maar ik vind de vraag wat ik zou kiezen inmiddels knap lastig geworden. Maar nog steeds zijn we er niet. Stel dat het beleggingsalternatief een rendement biedt van 105 of 135 euro met onbekende kansen (behalve dat de kansen optellen tot één). Of, en dit wordt de laatste wijziging, dat we alleen weten dat er twee uitkomsten zijn, maar niet de bijbehorende kansen en evenmin de bijbehorende uitkomsten. Het is wat economen eufemistisch onzekerheid noemen. Een betere benaming zou zijn complete duisternis.
Pensioenproducten
Het zou een enorme overdrijving zijn om te stellen dat pensioenproducten in deze laatste categorie passen. Maar elementen van complete duisternis zijn er wel degelijk. De regels die gelden ten aanzien van pensioenen zijn de laatste jaren regelmatig aangepast: van eindloon naar middelloon, introductie van indexatie- en pensioenkortingen, verhoging van pensioenleeftijd, additionele verlaging van opbouwpercentage. Verdere beleidsaanpassingen zijn volop in discussie: verandering van premie- en indexatiestaffels, aanpassing van discontovoet, afschaffing van doorsneesystematiek. De discussie wordt met de beste bedoelingen gevoerd, maar totdat er een besluit is, is er sprake van onzekerheid.
Economisch herstel
Bij deze constatering blijft het niet. Onzekerheid maakt dat mensen hun bestedingen uitstellen. Liever wat meer sparen, ook al is de rente nog zo laag. We zien het in de cijfers terug. De consumptie in Nederland is laag en het herstel trager dan in omringende landen. Is besluiteloosheid de rem op het economisch herstel?