Het wordt soms groot gebracht: vergrijzing van de bevolking betekent een lagere economische groei. Onlangs nog publiceerde Robert Gordon zijn boek over economische groei en ook daarin wordt met een beschuldigende vinger gewezen naar vergrijzing als bron van lagere groei. Maar minder economische groei hoeft helemaal geen verrassing te zijn. Als we met zijn allen minder gaan werken, dan betekent dat een lagere economische groei. Ook als de arbeidsproductiviteit, de productie per gewerkt uur, niet verandert.

Arbeidsproductiviteit
Of dat laatste het geval is, is nog wel een vraag. In een baanbrekend artikel van inmiddels 25 jaar geleden werd betoogd dat de arbeidsproductiviteit zou kunnen dalen vanwege de vergrijzing: “a society of old people, living in old houses, ruminating about old ideas” (Wattenberg, 1987). Tegelijkertijd werd gesteld dat het omgekeerde ook mogelijk is. Als ten gevolge van vergrijzing minder mensen werken, zullen de lonen gaan stijgen; dit kan op zijn beurt ondernemers ertoe aanzetten om meer in arbeidsbesparende technologieën te gaan investeren. Het gevolg: een hogere productie per gewerkt uur ofwel een hogere arbeidsproductiviteit.

Historische gegevens
Het grote probleem met studies die tot nu toe naar vergrijzing zijn gedaan is hun gebrek aan empirie. Veel van de voorspelde economische effecten in deze studies zijn gebaseerd op veronderstellingen die niet of nauwelijks op historische gegevens zijn getoetst. De recente studie van de Amerikaanse economen Maestas, Mullen en Powell is dan ook een verademing. Deze economen vergelijken de economische ontwikkeling van verschillende staten in de VS die in verschillende mate met vergrijzing te maken hadden. Dit schetst een beeld van de effecten van vergrijzing op basis van historische gegevens. De auteurs concluderen dat een 10% stijging van het aandeel 60+’ers in de bevolking de groei van het BBP per hoofd van de bevolking doet dalen met 5,5%; een derde hiervan is te wijten aan een lagere groei van de werkende bevolking, twee derde aan een lagere groei van de arbeidsproductiviteit. Ondersteuning dus voor Wattenbergs beeld van “a society of old people, living in old houses, ruminating about old ideas”. Ondersteuning ook voor Robert Gordons idee dat de economische groei in de toekomst lager kan uitvallen.

Lagere economische groei
De EU is niet de VS. Maar dat is geen reden te veronderstellen dat de relatie tussen productiviteit en leeftijdsstructuur van de bevolking hier heel anders zal zijn. En dat vergroot alleen maar de betekenis van het genoemde onderzoek. Als ouder worden een lagere economische groei betekent, dan kan een beleid van verlaging van rentes wel eens minder effect sorteren dan vooraf verwacht. Voor een beleid van hogere overheidsuitgaven of lagere belastingen geldt hetzelfde. Bovendien wordt het vanwege minder groei nog lastiger om een toekomstige stijging van uitgaven aan AOW en zorg op te vangen.

Probleem
Vergrijzing is wel degelijk een probleem. En groter dan we tot nu toe dachten.

Wattenberg, B., 1987, The Birth Dearth, New York: Pharos Books.

Voor wie geen blog wil missen, klik hier.