Net voor het einde van het jaar schoot de AEX door de 400-puntengrens heen. Buitenlandse beursindices lieten een vergelijkbaar positief beeld zien. Goed nieuws voor de economie, gesteld dat de beursindices hun rol als indicator van de toekomstige economische ontwikkeling waarmaken.

“Happy end” gevoel
Begin november schreef ik: “Stel dat de economie zich begint te herstellen. Dat de productie in de volle breedte gaat groeien. Dat de werkloosheid in alle leeftijdsklassen terugloopt. Dat het vertrouwen in de economie terugkomt en financiële balansen in de economie zich beginnen te verbeteren. Geeft dat economen een “happy end” gevoel, een idee van “eind goed, al goed”?” (Wijsheid achteraf, 7 november 2013, Westerhout, en niet vergeten om aanhalingstekens te gebruiken). Nu wil ik de vraag stellen hoe bestuurders van pensioenfondsen zich zullen voelen als de groei zich voortzet; als de aandelenkoersen blijven stijgen en de rentes uit hun dal omhoog kruipen. En wat ze met dit gevoel zullen doen.

Retourbeleid
Stijgende aandelenkoersen en stijgende rentes zijn beide goed nieuws voor de dekkingsgraad van pensioenfondsen. Ik denk dan ook dat de bestuurders ervan zich een stuk beter zullen gaan voelen. Vervolgens is de vraag wat zij met dit gevoel zullen doen. Eén optie is dat, waar mogelijk, beleidshervormingen van de afgelopen jaren ongedaan worden gemaakt. Kortingen op pensioenen en indexatiekortingen; zo snel als het kan terugdraaien. En dat kan heel snel zijn. Waarom wachten tot de financiële positie van het fonds in reële termen op orde is gebracht? Wanneer met, laat ik het retourbeleid noemen, wordt begonnen zodra de nominale dekkingsgraad boven de 100% ligt, kan de schade sneller worden hersteld. En als na zeven jaar crisis er zeven jaar van sterke groei zullen aanbreken, dan zal de financiële positie van fondsen zich ook zonder verder beleid verbeteren. Ik weet bijna zeker dat sommige bestuurders zich in deze visie kunnen vinden. Misschien zijn het er zelfs veel.

Commissie-Goudswaard
Maar daar gaat iets mis. Concludeerde de Commissie-Goudswaard niet dat de aanvullende pensioenen moesten worden hervormd? Dat het pensioenmodel onder invloed van vergrijzing, globalisering en individualisering aan een grondige opknapbeurt toe is? Dat het huidige pensioenmodel uiteindelijk onhoudbaar zal blijken?

Deelnemers
Naar mijn idee zou het inderdaad fundamenteel onjuist zijn om de kortingen op pensioenen en indexatie van de afgelopen jaren terug te draaien. Het zou niet uit te leggen zijn aan de deelnemers. De ouderen onder hen hebben pijnlijke maatregelen moeten slikken, maar die pijn is geleden en kan niet meer worden weggenomen. What’s done is done, of, zoals economen plegen te zeggen: these costs are sunk (zonder aanhalingstekens, ik hoop dat het goed met me afloopt). De jongere generaties zouden evenmin geporteerd zijn van een vlucht naar het verleden. Het zou hun overdrachten aan oudere generaties, die nu al hoog zijn, nog verder verhogen. Retourbeleid zou ook niet passen in de analyse van waar het mis is gegaan in het verleden. Wanneer fondsen vroeger duidelijk met hun deelnemers hadden gecommuniceerd dat pensioenen onzeker zijn en dat garanties niet bestaan, dan zou de vertrouwensbreuk tussen deelnemers en fondsen nu een stuk minder diep zijn geweest. Retourbeleid zou een ontkenning betekenen van het onzekere karakter van pensioenen; het zou wat dat betreft de klok meer dan terugdraaien.

Lessen uit de crisis
“Never waste a good crisis” (Milton Friedman). Laten we de crisis omarmen en er lessen uit trekken voor de toekomst.