1 januari 2013 ging het verplichte eigen risico in de zorgverzekering omhoog, van 220 naar 350 euro per jaar. Logisch. Door de economische crisis kost het de regering de grootst mogelijke moeite om het financieringstekort beneden de 3% van het BBP te brengen. Een hoger eigen risico betekent, afhankelijk van het aantal mensen met zorguitgaven tussen de 220 en 350 euro per jaar, lagere uitgaven en dus een lager EMU-tekort.
Toegankelijkheid en oneigenlijk gebruik
Economisch gezien is het echter een merkwaardige motivatie. De hoogte van het eigen risico zou te maken moeten hebben met aspecten als onzekerheid, toegankelijkheid en oneigenlijk gebruik van zorg, niet met het financieringstekort. Zo is een hoog eigen risico slecht voor de toegankelijkheid tot de zorg. Lagere inkomens zijn dan in feite deels onverzekerd, iets wat als maatschappelijk onacceptabel kan worden beschouwd. Een laag eigen risico echter nodigt uit tot oneigenlijk gebruik van de zorg: een onnodig groot beroep op huisarts, geneesmiddelen, ziekenhuisdiensten etc. Dit drijft premies op en kan als economisch onacceptabel worden gezien.
Optimale bijdragevoet
Wordt bij de vormgeving van een systeem van eigen bijdragen met beide aspecten rekening gehouden, dan is de uitkomst steevast een middenweg. Voor gezondheidszorgeconomen is het dan ook gemeengoed dat de optimale bijdragevoet, dat is het percentage van de zorguitgaven dat in de vorm van eigen bijdragen moet worden vergoed, tussen de 0 en de 100% ligt. Hoe belangrijker de toegankelijkheid tot de zorg, des te lager de optimale bijdragevoet. Hoe belangrijker het oneigenlijk gebruik, des te hoger deze bijdragevoet.
Recent onderzoek
In een recent onderzoek met CPB-econoom Kees Folmer bereken ik dat in Nederland de optimale bijdragevoet in de buurt van 30% zou kunnen liggen. Of (veel) lager of hoger, afhankelijk van de waarde die aan de verschillende aspecten wordt toegekend. Hoe hoog ook precies, deze bijdragevoet is veruit te prefereren boven die van een volledige verzekering (eigen bijdragevoet 0%) of die van geen verzekering (eigen bijdragevoet 100%).
Optimale maximum
Nadeel van een systeem met één bijdragevoet is dat het nogal grof is. Daarom hebben we ook gerekend met een systeem waarbij eigen bijdragen aan een maximum gebonden zijn. Tot aan het maximum betaal je de optimale bijdragevoet, daarboven betaal je niets. Wat vinden we? Dat het optimale maximum aan bijdragen ruim 3000 euro is en de optimale bijdragevoet 55%. Dit systeem is beter dan het eerder genoemde uniforme systeem: eerlijker (ook al zijn de ziektekosten nog zo hoog, de eigen bijdragen zijn gemaximeerd), efficiënter (er geldt een zwaardere straf op oneigenlijk gebruik) en goedkoper (de verzekeringspremies gaan omlaag).
Slimmer systeem van eigen bijdragen
Het is niet moeilijk het optimale systeem te bepalen. Wel om alle informatie te vergaren die een berekening mogelijk maakt. Maar dat is peanuts vergeleken met de voordelen van een slimmer systeem van eigen bijdragen: eerlijker, efficiënter en goedkoper.