Het kan u niet zijn ontgaan: de robots zijn in aantocht. Op tal van terreinen zullen robots werkzaamheden van mensen gaan overnemen. Dat betekent lagere productiekosten en hogere welvaart: voor dezelfde hoeveelheid werk zullen we meer gaan kunnen consumeren. Tegelijkertijd heeft dit toekomstbeeld ook iets griezeligs: zullen robots niet een groot aantal mensen werkloos maken?

Werkloosheid
De voorspelling van grote werkloosheid is geenszins nieuw. Onder andere David Ricardo, William Mildmay en Robert Heilbroner constateerden al in de tijd van de industriële revolutie dat automatisering tot een uitstoot van arbeid zou leiden (zie mijn eerdere blog hierover en Mokyr et al. (2015)). Wassily Leontief trok een parallel met paarden (zie Acemoglu en Restrepo (2016)). Paarden werden met de industriële revolutie massaal vervangen door nieuwere, snellere transportmiddelen; werknemers zou eenzelfde lot wachten. Daron Acemoglu en Pascual Restrepo wijzen er in een recente studie nog eens op dat deze sombere prognoses van toen niet zijn uitgekomen. Naast baanvernietiging bleek sprake te zijn van baancreatie. Recent cijfermateriaal bevestigt het: nieuwe banen zijn verantwoordelijk voor een groot deel van de banengroei. Acemoglu en Restrepo leggen ook uit waarom Leontiefs analogie met paarden mank ging. Als paarden overbodig zijn geworden, mogen ze gaan grazen in de wei. Maar als werknemers bij bepaalde banen overbodig zijn geworden, dan kunnen ze worden ingezet – al dan niet na herscholing – bij andere, mogelijk meer complexe banen.

Technologische ontwikkeling
In hun studie ontwikkelen Acemoglu en Restrepo een model van technologische ontwikkeling om de effecten ervan op de arbeidsmarkt te kunnen duiden. Het model is algemeen van aard en vooral bedoeld als een raamwerk waarbinnen verschillende aspecten van technologische ontwikkeling kunnen worden bestudeerd. De onderzoekers onderscheiden twee vormen van technologische ontwikkeling: automatisering, waarbij arbeid wordt vervangen door machines, en baancreatie, waarbij nieuwe complexere banen ontstaan die vooral om de inzet van arbeid vragen. De eerste impliceert minder vraag naar arbeid en verlaging van lonen, de tweede het omgekeerde: vergroting van de vraag naar arbeid en verhoging van lonen.

Arbeid en kapitaal
De effecten op de vraag naar arbeid lijken in eerste instantie ambigu: automatisering doet deze vraag dalen, terwijl baancreatie deze vraag doet stijgen. Er is echter meer aan de hand. Automatisering, waarbij werknemers worden vervangen door machines, maakt arbeid overbodig, maar maakt tegelijkertijd arbeid relatief goedkoop. Dit maakt het weinig zinvol te investeren in verdere automatisering waardoor dit proces zal gaan stagneren. Bovendien wordt het voor ondernemers interessanter om nieuwe, meer complexe banen te creëren waarbij vooral goedkope arbeid kan worden ingezet. Tot slot laten de onderzoekers zien dat beide vormen van technologische ontwikkeling productiviteitsverhogend zijn en dat de hogere productiviteit in zijn geheel terechtkomt bij arbeid (en dus niet bij kapitaal).

Welvaart
De analyse is niet meer dan verkennend: ze baseert zich op een groot aantal veronderstellingen waarvan nog moet worden bepaald hoe realistisch ze zijn. Maar ze sluit goed aan bij eerdere analyses in de economie die steunen op competitieve markten. Wat mij vooral aanspreekt is dat de analyse zich richt op economische groei, de bron van welvaart. Niets ten nadele van die analyses die zich richten op een zo efficiënt en eerlijk mogelijke verdeling van welvaart, maar de creatie van welvaart staat voor mij toch een treetje hoger. En meer welvaart maakt ook de efficiënte en eerlijke verdeling ervan gemakkelijker. Zo bezien kunnen robots helpen om de financiële problemen bij onze gezondheidszorg en pensioenen op te lossen. Waar robots al niet goed voor zijn.

Voor wie geen blog wil missen, like mijn facebook pagina Rekenen Aan Vergrijzing!