Het idee lijkt steeds dichterbij te komen: helikoptergeld.* In haar pogingen economische groei te genereren, gaat de ECB telkens een stapje verder. Maar als ook de laatste stap onvoldoende effect sorteert, zo wordt steeds vaker geredeneerd, dan kan de ECB beter helikopters inhuren. Deze helikopters kunnen dan Milton Friedmans idee uit 1969 ten uitvoer brengen: voor één keer gratis bankbiljetten uitstrooien over het land als laatste poging mensen te laten consumeren en zo economische groei op gang te brengen.
Belastingdienst
Nu hoeven we dit niet al te letterlijk te nemen. Goedkoper dan helikopters eropuit te sturen is de belastingdienst geld te laten uitdelen. Zodat ook kan worden gecontroleerd dat iedereen iets krijgt. Verder is helikopter of belastingdienst om het even, zolang het geld maar gratis is.
Politieke en juridische discussies
Ik vind helikoptergeld geen goed idee. Maar voordat ik dit toelicht, een geruststelling (of teleurstelling): we zullen het niet meemaken. Waarom? Omdat gratis geld op talloze manieren over de bevolking verdeeld kan worden: meer voor de hogere inkomens, meer voor de lagere inkomens, evenveel voor de hoge en lage inkomens, extraatjes voor diverse minderheidsgroepen, noem maar op. De politieke en juridische discussies die het oplevert zijn dusdanig gecompliceerd dat de helikopters gewoon op de grond zullen blijven staan.
Logica
Los van deze praktische perikelen heeft het idee wel een zekere logica. Het is vergelijkbaar met het gratis geld dat de ECB via quantitative easing de wereld inbrengt. Het is echter effectiever omdat het ECB-geld kan blijven hangen bij de banken, terwijl het helikoptergeld direct bij de consumenten terechtkomt. Toch hoeft het niet te werken. Zo kunnen mensen de autoriteiten wantrouwen en redeneren dat er later een belastingverhoging zal volgen. In dat geval zullen ze het geld op de bank zetten in plaats van uitgeven om de latere belastingverhoging te kunnen betalen. Zou het wel werken, dan is de vraag voor hoelang. Extra geld vertaalt zich dan immers uiteindelijk in hogere inflatie en koopkrachtverlies.
Arbeidsparticipatie
Maar dit zijn niet de redenen dat ik helikoptergeld een slecht idee vind. Waarom dan wel? Omdat gratis geld negatief uitwerkt op de arbeidsparticipatie. Intuïtief is dat vrij logisch: als je je geld gratis kunt krijgen, waarom zou je er dan nog voor gaan werken? Experimenten in de economie bevestigen dit: in het Gary experiment bleken mensen significant minder te gaan werken wanneer ze een gratis inkomen ontvingen. Voor niet-experimentele gegevens over arbeidsaanbod en inkomen geldt hetzelfde: niet-arbeidsinkomen en arbeidsparticipatie hangen negatief met elkaar samen.
Permanent beleid
Maar er is meer. Een experiment met gratis geld zou nooit eenmalig zijn. Ook al was het effect op consumptie en economische groei nog zo bescheiden, het experiment zou als geslaagd worden beschouwd want het kost namelijk niets. Is er sprake van een beduidend effect op groei, dan geldt dit alleen nog maar sterker. De regering zou snel het experiment willen herhalen, al dan niet na politieke en sociaal-maatschappelijke druk. Sterker nog, de kans dat het experiment een vorm van permanent beleid zou worden, is levensgroot.
Economische krimp
De combinatie van deze twee elementen is negatief. Zelfs wanneer het negatieve effect op arbeidsparticipatie van een eenmalig experiment beperkt is, zal het groot zijn wanneer het experiment voortdurend wordt herhaald. En minder arbeidsparticipatie betekent minder productie en inkomen en via minder investeringen nog eens minder productie en consumptie. Dus ook wanneer helikopterbeleid er aanvankelijk in zou slagen de economie aan te zwengelen, zou het uiteindelijk resulteren in economische krimp in plaats van economische groei.
Penny wise, pound foolish
Helikoptergeld of gratis geld, de mogelijke directe voordelen wegen niet op tegen de nadelen op termijn. Of, zoals de Engelsen zeggen, penny wise, pound foolish.
* Zie bijvoorbeeld Buiter, Cohen-Sutton, Canoy en veel eerder Bernanke.
Voor wie geen blog wil missen, like mijn facebook pagina Rekenen Aan Vergrijzing!