De ondertitel voor deze blog luidde ‘Het kan alleen maar meevallen’. Maar wat heb je eigenlijk aan een ondertitel als de tekst van de blog voor zichzelf spreekt? Dan maar geen ondertitel.

2016
Gaat het dan zo slecht? Laten we eens kijken naar 2016. De economie groeit weer en de werkloosheid is op zijn retour. 2016 is echter ook het jaar waarin de euro steeds meer grond lijkt te verliezen: het beleid van de ECB, gericht op een inflatie van om en nabij de 2 procent, drijft meer en meer een tweespalt tussen noordelijke en zuidelijke eurolanden. Het is het jaar waarin blijkt dat we minder hebben geleerd van de crisis van 2007/2008 dan gehoopt: de oudste bank van Italië, Banca Monte dei Paschi di Siena, wordt van de ondergang gered door een nationalisatie door de Italiaanse overheid. Maar 2016 zal vooral de geschiedenis ingaan als het jaar waarin de wereld zijn heil zocht in economisch isolationisme: de Brexit van het Verenigd Koninkrijk en de verkiezing van Donald Trump als toekomstig president van de Verenigde Staten.

Internationale handel
Brexit brengt de internationale handel een slag toe. Dat is echter niet het enige. Naast Brexit is er het proces dat Brexit tot stand moet brengen. Dat proces lijkt langzaam en moeizaam te gaan verlopen. Dat creëert op zijn beurt onzekerheid, waardoor investeringen uitblijven en consumenten liever nog meer gaan sparen dan ze anders al zouden doen. Het uitblijven van investeringen betekent een lagere economische groei en de combinatie van lage investeringen en hoge besparingen een verdere druk op de rente, die toch al historisch laag is. Die lage rente lijkt tot nu toe weinig aan economische groei bij te dragen en heeft bovendien nadelige effecten zoals bij de Nederlandse pensioenfondsen. Het enige “voordeel” van Brexit is misschien dat het een rem zet op de immigratie in het Verenigd Koninkrijk (veel studies laten zien dat immigratie juist goed is voor de economie).

Blow the trumpet
Aan de andere zijde van de oceaan creëert ook de USexit onzekerheid. Trump geeft de indruk snel duidelijkheid te willen geven, maar die kan niet in zijn eentje het beleid van de VS bepalen. Als de publieke investeringen met ingang van volgend jaar drastisch worden verhoogd, kan dat positief uitwerken op de economische groei, niet alleen in de VS maar ook in de rest van de wereld. Maar ook dat beleid heeft een keerzijde: het rekt het overheidstekort in de VS verder op, wat gegeven de toch al forse schuld in de VS en  indachtig de crisis van 2007/2008 een risico voor de toekomst inhoudt. En wat een beperking van de immigratie betreft geldt hetzelfde als voor het Verenigd Koninkrijk.

De euro
Voor de eurozone lijkt 2017 beslissend met referenda en verkiezingen in Frankrijk, Duitsland het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Als de populistische partijen het voor het zeggen krijgen, lijkt het gedaan met de euro. Anders dan het economisch isolationisme is dat overigens niet alleen slecht nieuws. Landen als Nederland zouden van een euro-exit kunnen profiteren als dit een verhoging van de rente mogelijk zou maken. Voor landen als Frankrijk en Italië zou echter het omgekeerde kunnen gelden: hogere risicopremies en rentes die de budgettaire problematiek in die landen verder vergroten. De noordelijke én zuidelijke eurolanden krijgen bij een uiteenvallen van de euro te maken met een vermindering van de internationale handel en minder stabiele financiële markten. Plus het verlies van politiek prestige op internationaal niveau.

Groei
2017 is dus vol van risico’s. Deze hoeven zich niet te realiseren. Bovendien zou de economie in 2017 ook flinke groei kunnen laten zien. Alleen kunnen we daar maar beter niet al te hard op rekenen, dan valt het ook minder tegen als het niet zo is.

Economische welvaart
Het meest positieve voor de economische welvaart is wellicht het klimaatbeleid waartoe de wereld eind vorig jaar heeft besloten. En dat is dan ook mijn wens voor 2017: een economisch welvarend 2017!

Voor wie geen blog wil missen, klik hier