Kabinet schaft doorsneepremie af in het pensioenstelsel: ‘einde aan de herverdeling die het gevolg is van de doorsneesystematiek’
Weglaten
Wat ik zo mooi vind aan de economische wetenschap is haar vermogen om weg te laten: al die zaken die er niet of nauwelijks toe doen worden weggelaten zodat meer inzicht wordt verkregen in de kern van een probleem. Het wiskundige equivalent ervan zijn de economische modellen. Deze modellen (althans, de goede) laten zoveel weg dat de essentie van het probleem overeind blijft – en de oplossing voor eenieder die er belangstelling voor heeft vanzelf opdoemt.
Weglaten
Wat ik zo beroerd vind aan de economische wetenschap is haar vermogen om weg te laten: te vaak worden zaken weggelaten die de aard van het probleem veranderen. Het trieste gevolg is dat analyses tot verkeerde antwoorden komen. Of tot goede antwoorden op vragen die niet zijn gesteld.
Weglaten
Goethe vertelde wat mij betreft dan ook een halve waarheid. “In der Beschränkung zeigt sich der Meister” is waar. Maar “In die Beschränkung zeigt sich der Idiot” is wat mij betreft ook waar.
Herverdeling
Afschaffing van de doorsneesystematiek impliceert een einde aan herverdeling. Herverdeling tussen jongere werknemers (zeg, jonger dan 45 jaar) en oudere werknemers (dus boven de 45 jaar). In een wereld met veel arbeidsmobiliteit betekent deze doorsneesystematiek winnaars en verliezers en per saldo een verlies aan maatschappelijke welvaart. Ons pensioenstelsel impliceert echter nog meer herverdeling. Tussen mannen en vrouwen bijvoorbeeld. Omdat vrouwen gemiddeld langer leven dan mannen is er elk jaar opnieuw weer sprake van een overdracht van mannen naar vrouwen. Afschaffing van de doorsneesystematiek verandert dit niet. Ons pensioenstelsel impliceert ook herverdeling tussen laag- en hoogopgeleiden (‘de vuilnisman betaalt de hoogleraar’ is de bekende metafoor). Omdat hoogopgeleiden gemiddeld langer leven dan laagopgeleiden is er elk jaar opnieuw weer sprake van een overdracht van laag- naar hoogopgeleiden. Afschaffing van de doorsneesystematiek verandert dit niet.
Herverdeling
Maar deze blog gaat vooral over de herverdeling die het gevolg is van afschaffing van de doorsneesystematiek. Afschaffing impliceert een winst voor alle toekomstige generaties, want zonder doorsneesystematiek heet het systeem meer efficiënt te zijn. Het CPB berekende deze winst ooit op zo’n 8 procent van het pensioeninkomen. Maar afschaffing impliceert ook een verlies voor alle transitiegeneraties, de generaties die tot nu toe onder de doorsneesystematiek vielen en dat straks wanneer deze systematiek is afgeschaft niet meer doen. Dat verlies becijferde het CPB ooit op 100 miljard euro. Die 8 procent en die 100 miljard euro reflecteren de herverdeling die afschaffing met zich brengt: van de huidige naar de toekomstige pensioendeelnemers.
Compensatie en complicaties
De politieke consequentie van dit effect van afschaffing is dat men nu al jaren bezig is uit te rekenen hoe huidige generaties het best gecompenseerd kunnen worden. In de kern is deze compensatie vrij simpel: haal de winst vanwege afschaffing weg bij de toekomstige generaties om de verliezers te kunnen compenseren. In praktijk zijn er echter tal van institutionele complicaties en is deze redenering te simpel.
Herverdeling
Als het allemaal doorgaat (en waarom niet, het staat in het Regeerakkoord) zijn we straks van de doorsneesystematiek af en de herverdeling die ermee gepaard gaat. Andere soorten herverdeling blijven bestaan. Maar erger is dat we een nieuwe herverdeling introduceren – om een deel van de bestaande herverdeling te doen verdwijnen. Ja, we introduceren een nieuwe herverdeling om een deel van de bestaande herverdeling te doen verdwijnen. Wie legt dit straks uit aan onze kinderen?
Voor wie geen blog wil missen, klik hier