De bevolking wordt zwaarder, dat is bekend. In Nederland is het aantal mensen met overgewicht (Body Mass Index (BMI) > 25) in dertig jaar tijd met zo’n 50 procent toegenomen. De toename van het aantal mensen met obesitas ofwel extreem overgewicht (BMI > 30) is nog groter, meer dan 100 procent. Nederland is geen buitenbeentje. In alle geïndustrialiseerde landen zien we hetzelfde gebeuren. De VS zijn koploper. In dit land leidt inmiddels meer dan één op de drie mensen aan extreem overgewicht.
Klassieke economie
Volgens Thomas Philipson en Richard Posner hebben we de klassieke economie nodig om de snelle toename van overgewicht te kunnen duiden. Natuurlijk spelen biologische en genetische factoren een rol. Maar alleen kunnen ze de toename van overgewicht niet verklaren: daarvoor is de stijging veel te groot. Ook inzichten uit de gedragseconomie over consumptie van verslavende producten en de beperkte wilskracht van de menselijke soort zijn nuttig. Maar ook hierbij geldt dat ze alleen genomen niet kunnen duiden waarom overgewicht zo explosief groeit.
Calorie-inname en –verbruik
De klassieke economie reikt ons twee inzichten aan. Het eerste is dat innovaties in de agrarische sector een geweldige verlaging van de prijs van voedsel hebben mogelijk gemaakt. Het contrast tussen de tijd die je vroeger besteedde aan het bereiden van voedsel en de tijd die het je tegenwoordig kost is enorm. Het tweede inzicht is dat het karakter van arbeid drastisch is veranderd. Vroeger kreeg je door een dag te werken er gratis fysieke inspanning bij. Tegenwoordig verricht je een groot deel van je werk vanuit één en dezelfde stoel. En moet je betalen voor fysieke inspanning op de sportschool. We zijn dus meer calorieën gaan innemen en minder calorieën gaan verbruiken. Het resultaat: een toename van overgewicht.
De wil om er goed uit te zien
Een interessante vraag is of deze ontwikkeling te keren is. De ervaringen tot dusverre stemmen niet hoopvol. Voorlichting lijkt niet te werken; we weten goed wat niet deugt, maar kunnen het toch niet laten. Belastingheffing op vet makende producten werkt mogelijk wel. Maar dergelijke belastingen willen we niet, omdat ze oneerlijk zijn en willekeurig. Philipson en Posner noemen nog een factor: de wil om er goed uit te zien. Deze factor zou kunnen helpen om een al te sterke stijging van overgewicht te voorkomen. Ik vraag het me af. Waar was deze factor dan de afgelopen jaren? En is een goed uiterlijk synoniem voor een laag BMI? Voor veel mensen niet. Bovendien werkt deze factor alleen wanneer overgewicht zich beperkt tot enkelen: je valt dan snel op met je hoge BMI. Maar komt overgewicht in brede lagen van de bevolking voor, dan ben je snel een van de velen. De sociale druk om je leefstijlgedrag aan te passen zal dan een stuk minder zijn.
Conclusie
De conclusie is wel duidelijk. Overgewicht is een epidemie die zich in de toekomst alleen maar uit zal breiden. De wens tot voedselinname zonder overeenkomstige fysieke inspanning kan niet langer worden getemd. Ik weet het zeker: straks lijdt echt iedereen aan overgewicht!