In zijn boek La Fin du Rêve Européen stelt François Heisbourg, voorzitter van de denktank International Institute for Strategic Studies, voor om de euro te beëindigen. In een interview met NRC Handelsblad: “Laten we in een rustig herfstweekend de euro afschaffen.”

EMU
Helemaal onbegrijpelijk is Heisbourgs idee niet. Muntunies zoals de EMU hebben economische voor- én nadelen. Tot de voordelen behoort dat een gemeenschappelijke munt handel tussen eurolanden goedkoper maakt. Dit moet handelsbevorderend werken, hoewel gek genoeg het lastig blijkt dit effect in de data terug te vinden. In het geval van de EMU komt daarbij de overgang naar een lage en stabiele inflatie. Vooral Zuid-Europese landen hadden er voor de komst van de euro moeite mee om de inflatie in hun land onder controle te houden. Door een unie te vormen met landen met een sterke anti-inflatiereputatie, lees Duitsland, werd inflatie meer beheersbaar.

Divergentie
Beperking van elke muntunie is hoe om te gaan met een divergentie van economische ontwikkelingen in de deelnemende landen. Doet een bepaald land het eventjes minder goed, dan is het zaak de concurrentiepositie te verbeteren. De vergroting van de export en verkleining van de import die dit teweegbrengt, kunnen helpen de economie weer op koers te brengen. Zonder muntunie is dit betrekkelijk eenvoudig: een devaluatie van de eigen munt is redelijk snel doorgevoerd. In een muntunie echter is verbetering van de concurrentiepositie lastig: geen onderneming wil lagere prijzen rekenen, geen werknemer wil zijn loon verlagen. Met als gevolg dat het land in kwestie economisch gezien voor langere tijd achterop kan raken met oplopende werkloosheid tot gevolg.

Voortzetting van de euro
Het is deze divergentie in economische ontwikkeling die zich steeds meer doet gelden. Vóór de economische crisis was de concurrentiepositie van de Zuid-Europese landen al verslechterd; de crisis vergrootte de achterstand. Tegelijkertijd is het voordeel van de EMU meer discutabel geworden. Dat de inflatie in de eurozone de komende tien jaar laag zal blijven, is minder vanzelfsprekend dan bij de start van de euro elf jaar geleden. Voortzetting van de euro is dus helemaal niet zo logisch als veel mensen schijnen te denken. En het zou zeker niet de eerste keer zijn dat een muntunie na enige tijd wordt opgeheven.

Afschaffing van de euro
Er is wel een praktisch probleem met het voorstel van Heisbourg. Omzetting van de euro in 17 nationale valuta kost (veel) meer tijd dan één weekend. Voor de introductie van de euro werd destijds een paar jaar uitgetrokken. Hoe kun je dan denken dat introductie van 17 nationale valuta in een paar dagen kan worden gerealiseerd? Daarnaast rijst de vraag of je door de euro af te schaffen, niet te veel overhoop gooit. Waarom moeten alle eurolanden de euro wegdoen? Als er x eurolanden zijn die baat denken te hebben van introductie van een eigen munt, waarom zouden dan de andere 17-x andere landen zich hieraan moeten conformeren?

Antidemocratisch
Maar dat is niet grootste probleem van Heisbourgs idee. De echte pijn is dat het voorstel ronduit antidemocratisch is. Parlementen worden niet betrokken bij de hervorming. Sterker nog, ook de regeringen van andere landen dan Frankrijk en Duitsland hoeven wat Heisbourg betreft te worden betrokken. Dit is niet alleen problematisch omdat zo’n 330 miljoen burgers buitenspel worden gezet bij een beslissing die voor hen grote gevolgen kan hebben. Het is het vooral omdat een onverwachte overgang op een andere munt tot grote paniek op financiële markten kan leiden. Een dergelijke verrassingsactie kan tot een scherpe vertrouwensbreuk leiden en een nieuwe crisis inluiden, nog voordat de vorige is uitgeluid.

Ideeën
Een crisis baart creatieve ideeën. Maar niet alle creatieve ideeën zijn even waardevol.