Ooit nam ‘Europa’ niet meer dan een kleine plek in kranten en tijdschriften in. Hoe dit veranderd is in enkele decennia tijd! Nu is de invloed van ‘Europa’ bijna overal zichtbaar. Of het nu gaat om monetair beleid, schuldbeleid of handelsbeleid, Europa bemoeit zich ermee. Zelfs het thema economische groei wordt tegenwoordig steeds meer als een Europese aangelegenheid gezien in plaats van een nationale.

Europees beleid
Ondanks het grotere belang van Europees beleid wordt het stevig bekritiseerd. Of moet ik zeggen vanwege het grotere belang? Wat betreft groeibeleid: zullen de bedragen die de EU wil investeren voldoende groot zijn om de economische groei te doen versnellen? Wat betreft handelsbeleid: zullen de onderhandelingen over TTIP daadwerkelijk de wereldhandel vergroten of slechts tot een verschuiving van handelsstromen leiden, weg van de landen die niet bij de onderhandelingen betrokken zijn? Wat betreft schuldbeleid: moet Europa doorgaan met beleid gericht op vermindering van staatsschulden teneinde de Europese economieën minder kwetsbaar te maken voor crises zoals de huidige? Of is het raadzamer schulden te vergroten in een poging de Europese economie aan te jagen? Wat betreft monetair beleid: zal kwantitatieve verruiming tot groei en inflatie leiden of zal het ineffectief blijven of, erger nog, tot een vermindering van budgettaire discipline leiden? Gezien de beslissing van gisteren om Frankrijk twee jaar uitstel te geven teneinde te voldoen aan de begrotingsnormen zou je geneigd zijn te denken van wel. Maar we weten dat correlatie geen causaliteit betekent: ook zonder kwantitatieve verruiming had Frankrijk dit wellicht voor elkaar gekregen. En wat betekent dit alles voor de euro? Zullen alle eurolanden hun steun blijven geven aan de gezamenlijke munt?

Monetaire unie
De euro. Het was nog maar een paar jaar geleden dat openlijk werd gediscussieerd over de exit van landen uit de Eurozone. Afgelopen jaar nog leerden we dat het Nederlandse ministerie van Financiën begonnen was met de voorbereiding van een terugkeer van de gulden, voor het geval dat. En eigenlijk is dat niet zo verwonderlijk. Een monetaire unie is van nature instabiel; van tijd tot tijd zal er discussie ontstaan over de voortzetting ervan. Nu is de EMU meer dan succesvol geweest in het terugdringen van inflatie en heeft het bewezen een baken van financiële stabiliteit te kunnen zijn. Bedenk eens wat in 2007 en 2008 gebeurd zou zijn wanneer Europa nog steeds de Nederlandse gulden, de Duitse mark, de Franse frank en de Italiaanse lire als betaalmiddelen had gehad? Een grote chaos op financiële markten zou me niet hebben verbaasd.

Devaluatie
Maar de EMU is er niet in geslaagd om de economische prestaties van eurolanden parallel te laten lopen. Momenteel zouden de Zuid-Europese economieën er bijzonder van profiteren als ze hun valuta zouden kunnen laten devalueren, hetgeen uiteraard onmogelijk is in een monetaire unie. Volgens de klassieke economische theorie is het niet kunnen devalueren overigens geen gemis: met flexibele product- en arbeidsmarkten kan hetzelfde worden bereikt als met flexibele wisselkoersen. Maar in de praktijk kan de aanpassing van prijzen op product- en arbeidsmarkten jaren in beslag nemen. Nu zou het zelfs nog langer kunnen duren vanwege het gebrek aan inflatie in de afgelopen jaren.

Economische groei
Wat Europa nodig heeft is economische groei. Groei zou het gemis van nationaal monetair beleid kunnen compenseren, niet alleen direct, maar ook indirect, wanneer groei gepaard gaat met inflatie. En wat als er geen economische groei optreedt de komende jaren? Eén mogelijkheid is dat de discussie over de EMU en de euro weer oplaait. En voor de wat verdere toekomst zijn er vele scenario’s denkbaar, inclusief een uiteenvallen van de muntunie. Een ding lijkt echter zeker: als de EMU uit elkaar valt, dan zal dit op een gecontroleerde manier gebeuren. Er is simpelweg te veel te verliezen wanneer de muntunie ongecontroleerd zou imploderen: chaos op financiële markten en een verdere verdieping van de economische crisis. Een herintroductie van 19 nationale valuta: hoe bizar!