De levensverwachting is de afgelopen decennia flink gestegen, tot 81 jaar gemiddeld. De levensverwachting voor mannen ging in vijftig jaar tijd omhoog van 71 jaar naar 79 jaar. Voor vrouwen was de stijging van vergelijkbare grootte, van 76 tot 83 jaar. Voor de toekomst wordt een verdere stijging verwacht, tot 88 jaar in 2060. Het gaat om een prognose, geen realiteit. Tot nu toe zijn de prognoses echter steevast te laag gebleken.
Omslag en kapitaaldekking
We kennen twee principes om pensioenen te financieren. Het eerste is omslag. Dit wordt gebruikt bij bijvoorbeeld de AOW. Jongeren betalen de premies waarmee de pensioenen van ouderen worden bekostigd. Het tweede is kapitaaldekking. Iedereen stopt daarbij premies in een eigen potje; op pensioendatum wordt het potje geleegd en worden de gespaarde premies in een pensioen omgezet.
Rendement en risico
Het is bekend dat omslag een minder goed rendement kent dan kapitaaldekking. Met andere woorden, tegenover elke ingelegde euro aan premies staat bij omslag gemiddeld minder pensioen dan bij kapitaaldekking. Gemiddeld, want het rendement bij kapitaaldekking fluctueert nogal. Het laatste komt ook terug in het risico van omslag versus kapitaaldekking. Aandelenrendementen, rentes en inflatie maken dat het risico bij kapitaaldekking flink hoger ligt dan dat bij omslag.
Levensverwachting
Een minder bekend nadeel van omslag schuilt in de levensverwachting. Als deze groeit, verhoogt dat het impliciete rendement op pensioenen die volgens het omslagprincipe worden gefinancierd. Deelnemers hebben immers gedurende hun werkzame leven premies ingelegd die op de toenmalige lage levensverwachting waren gebaseerd. Ze ontvangen echter voor een veel langere periode pensioen. Daardoor stijgt het impliciete rendement op pensioenen flink. Bij een stijging van de levensverwachting van 81 naar 88 jaar (en een rente van 4% en een jaarlijkse productiviteitsgroei van 1%) stijgt het impliciete rendement met meer dan 30%! Bij kapitaaldekking is dit anders. Het impliciete rendement op pensioenen verandert niet wanneer de levensverwachting stijgt; het is aan de deelnemers om de gespaarde premies over een langere periode uit te smeren.
De jeugd
Wie betaalt dit hogere impliciete rendement voor ouderen bij omslag? De jeugd, zoals zo vaak. Zij profiteert ook van de hogere levensverwachting, maar betaalt ook hogere premies. De jeugd boekt dus een relatief laag impliciet rendement over een groter deel van het inkomen.
De pensioenleeftijd
Moeten we dus af van omslag als financieringsvorm? En moeten we bij de financiering van onze AOW overstappen op kapitaaldekking? Nee, dat hoeft niet. Het probleem is ook op te lossen door de pensioenleeftijd in lijn met de levensverwachting te laten stijgen. Zodat mensen de onverwachte groei in levensverwachting zelf moeten financieren. Niet leuk misschien, maar het scheelt weer een pensioenhervorming. En dat is ook wat waard.
