“Samen sta jij sterk” luidt een slogan van de Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen. Het drukt kernachtig het fundament van de Nederlandse aanvullende-pensioenregelingen uit: onderlinge solidariteit. Leeft u langer dan de andere deelnemers aan uw pensioenfonds, geen nood, u blijft pensioen ontvangen zo lang u leeft. Het risico op lang leven wordt over alle deelnemers van het fonds omgeslagen. Boekt uw pensioenfonds lage beleggingsrendementen, geen nood, uw pensioen wordt maar beperkt bijgesteld. Het risico op slechte beleggingsuitkomsten wordt over alle huidige en toekomstige deelnemers verdeeld.

Uniformiteit
Deze onderlinge solidariteit wordt bereikt door het principe van uniformiteit: voor alle deelnemers gelden dezelfde premietarieven en indexatievoeten. Het principe van uniformiteit heeft echter ook een belangrijk nadeel, zo blijkt uit een studie van Jan Bonenkamp. Laagopgeleiden dragen indirect geld over aan hoogopgeleiden. De reden: hoogopgeleiden leven gemiddeld zo’n vier jaar langer dan laagopgeleiden. Vanwege uniformiteit betaalt een laagopgeleide impliciet ruim 5000 euro aan een hoogopgeleide. Volgens Bonenkamp kan het bedrag lager uitvallen voor een pensioenfonds met een qua opleiding homogener deelnemersbestand. Maar ook als het bedrag maar half zo groot is, vind ik het absurd. Immorele solidariteit noem ik het.

Onderzoeksresultaten
Sommigen zullen op grond van deze onderzoeksresultaten ons pensioenstelsel willen afschaffen. Er bestaat echter een veel eenvoudiger oplossing waarbij het stelsel behouden kan blijven.

Oplossing
Vervang het recht op een jaarlijks pensioen door een recht op een eenmalig pensioenvermogen dat wordt opgebouwd tijdens het werkzame leven. Dit pensioenvermogen wordt bij pensionering op basis van de opleidingsspecifieke levensverwachting in een annuïteit omgezet en deze annuïteit wordt uitgekeerd zolang men leeft. Met een tweemaal zo hoog arbeidsinkomen wordt, net zoals nu het geval is, tweemaal zo veel opgebouwd.

Voorspelbare overdrachten
Dit voorstel lost het probleem van de immorele solidariteit op. Pensioenregelingen blijven verzekering bieden tegen zowel het risico van lang leven als dat van slechte beleggingsresultaten. Alleen de voorspelbare overdrachten van laagopgeleiden naar hoogopgeleiden komen te vervallen. Pensioenregelingen blijven dus verzekeren, maar stoppen met herverdelen.

Sparen
Hoogopgeleiden zullen als ze hun pensioen op het huidige peil willen houden, zelf extra moeten sparen. Erg is dat niet, want hoge opleiding betekent veelal hoog inkomen. En voor hoge inkomens is het eenvoudiger een bedrag te sparen dan voor lage inkomens. Bovendien hoeven hoogopgeleiden zich niet langer schuldig te voelen tegenover hun laagopgeleide fondsgenoten. Immorele solidariteit, niet van deze tijd!