Deze week werden we verrast door de aankondiging van onze koningin dat ze op 30 april afstand zal doen van de troon. Een bijzondere gebeurtenis: een troonswisseling maak je niet zo vaak in je leven mee. Bovendien krijgen alle Nederlanders voor het eerst een koning: er is niemand in Nederland die koning Willem III nog heeft meegemaakt.

Monarchieën en republieken
De monarchie heeft voor Nederlanders iets vanzelfsprekends. Een serieuze discussie over de overgang naar een republiek heeft eigenlijk nooit plaatsgevonden. Vanzelfsprekend is een monarchie echter helemaal niet. Hoewel zo’n twee eeuwen geleden mondiaal gezien de monarchie de regel was, zijn er nu bijna vijf maal zoveel republieken als monarchieën in de wereld. Dit brengt me op de vraag wat dit betekent voor de groei van de Nederlandse economie. Groeit de Nederlandse economie harder of juist minder hard omdat Nederland de monarchie als staatsvorm heeft? Een puur academische vraag, maar daarom niet minder interessant.

Theorie
Wat zijn, theoretisch gezien, mogelijke verschillen tussen de monarchie en de republiek? Allereerst kost een monarchie geld. Een deel van ons nationale product moet worden gebruikt om het koningshuis te onderhouden. Macro-economisch zijn de kosten hiervan echter dusdanig beperkt dat moeilijk aannemelijk te maken is dat dit gevolgen heeft voor de economische groei. Een tweede verschil zou kunnen zijn dat een monarch een bijdrage levert aan de sociale stabiliteit van een samenleving. En daarmee iets bereikt wat formele instituties alleen tegen hoge kosten kunnen realiseren. Door die kosten te vermijden, zou er een positief effect kunnen zijn op het tempo van economische groei. Een nog ander verschil kan optreden wanneer een monarch, door directe invloed uit te oefenen op het politieke proces, de kleur van het politieke landschap bepaalt en daarmee het gewicht dat in het regeringsbeleid aan economische groei wordt toegekend. Wanneer de politieke voorkeur van een monarch niet systematisch afwijkt van die van de samenleving, kan op basis hiervan echter geen systematisch effect op economische groei worden afgeleid.

Data
Wat is volgens de data het verschil in economische groei tussen republieken en monarchieën? Die vraag is lastig te beantwoorden bij gebrek aan .. onderzoek. Ik heb enkele onderzoeken gevonden die op het verschil tussen democratieën en dictaturen ingaan. Slechts één onderzoek heb ik kunnen vinden dat op het verschil tussen republieken en monarchieën ingaat. Dit kan een signaal zijn dat er gewoon geen verschil is. Een onderzoeker die niet dat effect vindt waar hij of zij naar op zoek is, is eerder geneigd het onderzoek te staken. Een onderzoek waarin een gezocht effect niet wordt gevonden, wordt bovendien niet zo snel voor publicatie geaccepteerd. Maar nu naar dat ene onderzoek: wat is daarvan de conclusie? Dat er in het algemeen geen statistisch significante verschillen tussen republieken en monarchieën kunnen worden aangetoond. Grote institutionele hervormingen maken echter wel verschil: deze kosten republieken economische groei, terwijl ze monarchieën extra economische groei opleveren. Helaas is op dit onderzoek wel wat af te dingen en moeten de conclusies met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd.

Conclusie
De conclusie is duidelijk. Het is moeilijk aannemelijk te maken dat de monarchie als staatsvorm een effect op economische groei uitoefent. Leve de koning(in)!