Afgelopen week verschenen de preadviezen van de Koninklijke Vereniging voor de Staathuishoudkunde. Over de economie van de gezondheidszorg. In de eerste zin van de bundel wordt duidelijk gemaakt waar het over gaat. De voortdurende stijging van zorguitgaven maakt de gezondheidszorg tot een hoofdpijndossier. Dat is vervelend, al was het maar omdat hoofdpijn het beleidsmakers moeilijk maakt om de juiste beslissingen te nemen.

Zorgsector
Maar de zorgsector is natuurlijk meer dan een hoofdpijndossier. De stijging van de levensverwachting, de groei van het aantal jaren dat mensen in goede gezondheid doorbrengen, de aanwas van de arbeidsproductiviteit, het zijn stuk voor stuk ontwikkelingen waaraan het zorgstelsel een belangrijke bijdrage heeft geleverd. Bovendien biedt het zorgstelsel waardevolle verzekering voor de financiële risico’s van zorgconsumptie die enorm kunnen zijn. Daartegenover staan inderdaad de nodige economische problemen die zich concentreren rondom betaalbaarheid en solidariteit. En vanwege de vergrijzing zullen deze problemen in de toekomst nog groter worden. Dat maakt deze veelkleurige studie van de zorgsector bijzonder waardevol.

Preadviezen
De preadviezen belichten veel facetten. Zoals verwacht is er ruime aandacht voor de afbakening van het verzekeringspakket, de rol van eigen betalingen, de financiering van de ziekenhuiszorg en de rol van zorgverzekeraars en overheid (budgettair kader) bij de sturing van het aanbod. Maar ook de langdurige zorg en de betekenis van preventie waaronder leefstijlgedrag komen aan bod. Drie elementen ontbreken echter.

Internationale groei van collectief gefinancierde zorguitgaven
Het eerste is dat de groei van zorguitgaven een internationaal gegeven is. In plaats van deze groei aan specifiek Nederlandse instituties toe te schrijven, zal de verklaring ervoor in meer fundamentele factoren moeten worden gezocht, waarover zo dadelijk meer. Het tweede element is mogelijk nog belangrijker. Zorguitgaven zijn niet te hoog, nee, ze groeien te hard. Dit is een cruciaal verschil. Beleidsmaatregelen kunnen nog zo effectief zijn in het verlagen van het niveau van zorguitgaven, zolang ze niet aangrijpen bij de factoren áchter de groei ervan, is hun effect na enkele jaren weer verdwenen. Het derde element is dat niet de zorguitgaven problematisch zijn, maar slechts het deel dat collectief wordt gefinancierd.

Medische innovaties
Het is onder internationale zorgeconomen algemeen geaccepteerd dat medische innovaties de belangrijkste reden zijn dat zorguitgaven almaar blijven groeien. Dat verklaart meteen waarom het verschijnsel een internationaal karakter heeft. Innovaties in de zorg maken de zorg vrijwel altijd duurder, vooral omdat ze de vraag naar zorg vergroten. Soms zijn innovaties zo effectief dat ze ook op gebieden worden toegepast waarvoor ze niet waren bedoeld met uiteraard nog meer kostenstijging tot gevolg.

Stop
Het ligt dan ook voor de hand de effecten te onderzoeken van een stop op de collectieve financiering van medische innovaties. Het voordeel is dat het de economische problemen rondom betaalbaarheid en solidariteit kan helpen verminderen. Het nadeel is dat het de toegankelijkheid tot de zorg in gevaar kan brengen. Zorgeconomen zouden zich wat mij betreft moeten richten op het kwantificeren van dit voor- en nadeel. Zodat ze dit bij de volgende preadviezen kunnen presenteren. En beleidsmakers van hun hoofdpijn worden verlost.