Brazilië
Om die vraag te beantwoorden, kunnen we terecht bij onderzoek van Eliana La Ferrara, Alberto Chong en Suzanne Dureya. Zij analyseren de ontwikkeling van de fertiliteit in Brazilië. In dat land daalde de fertiliteit hard in de laatste decennia: van gemiddeld 6,3 kinderen per vrouw in 1960 tot 2,3 kinderen per vrouw in 2000. Maar dat is niet de reden dat de onderzoekers het vizier op het Zuid-Amerikaanse land richten.

Globo
De reden om naar Brazilië te kijken heeft te maken met tv. Tv speelt een belangrijke rol in de Braziliaanse samenleving. Het toenmalige militaire regime koos er in 1965 voor de ontwikkeling van een nationale tv-zender te ondersteunen. De toen geselecteerde partner, Globo, is in 45 jaar tijd uitgegroeid tot de op drie na grootste zender in de wereld (na ABC, CBS en NBC), met een bereik van meer dan 180 miljoen Brazilianen.

Telenovela’s
Zeer populair zijn de op tv uitgezonden telenovela’s (novela’s), zeg maar soaps. Ondanks hun miljoenenpubliek zijn de novela’s niet representatief. In de novela’s figureren vooral gezinnen die kleiner zijn dan het gemiddelde Braziliaanse gezin: het merendeel (66%) van de belangrijkste vrouwenpersonages heeft geen kinderen, slechts een kleine groep (20%) heeft twee of meer kinderen.

Teruggang in fertiliteit
De drie onderzoekers stellen zich de vraag of de novela’s de teruggang in fertiliteit kunnen helpen verklaren. De door novela’s uitgedragen idealisering van een klein gezin kan kijkers onbewust of bewust op het idee brengen de kinderwens uit of af te stellen. De uitkomst van hun onderzoek is bevestigend: in die regio’s waar het tv-signaal van Globo niet kon worden ontvangen, was de fertiliteit significant hoger. Volgens de onderzoekers kan maar liefst zo’n 7 procent van de daling van de fertiliteit in Brazilië aan de novela’s worden toegeschreven. Dit effect is overigens niet evenwichtig over de bevolking verdeeld: het zijn vooral vrouwen met weinig opleiding en met weinig financieel vermogen die verantwoordelijk zijn voor het grootste deel van het effect.

Namen
Je kunt je afvragen of de tv in het algemeen niet voor de daling in kindertallen verantwoordelijk is. De onderzoekers bekijken daarom ook of er een verband bestaat tussen de namen die aan kinderen werden gegeven en de namen van de belangrijkste personages in de novela’s. Inderdaad wordt een dergelijk verband gevonden: in de regio’s waarin een tv-signaal kon worden ontvangen kregen viermaal zo veel kinderen de naam van een van de hoofdpersonen in de novela’s.

Impact van tv
De impact van tv is groter dan menigeen denkt. In de novela’s komen meer niet-getrouwde en gescheiden vrouwen voor dan er daadwerkelijk in Brazilië wonen. Raad eens wat dat voor effect heeft gehad?