Mannen verdienen gemiddeld meer dan vrouwen. Meer precies ligt het gemiddelde uurloon voor mannen hoger dan dat voor vrouwen in vergelijkbare functies. In de Angelsaksische literatuur staat het bekend als gender wage gap of gender gap in earnings. Of er een Nederlandse term voor bestaat is mij niet bekend, maar als dat al zo is, dan is deze toch weinig bekend. Vandaar de term manpremie, een beloning die je (niet) incasseert omdat je nu eenmaal een man (vrouw) bent.

Het verschijnsel manpremie
Het verschijnsel manpremie is niet nieuw, integendeel. Door de jaren heen heeft er steeds een manpremie bestaan, niet alleen in Nederland, maar overal. Bovendien is de manpremie door de jaren heen flink gedaald. De manpremie roept veel emoties op. Ze wordt vaak gezien als bewijs dat vrouwen onrechtvaardig worden behandeld en achtergesteld op mannen. Het zijn de mannen die van oudsher de lakens hebben uitgedeeld op de arbeidsmarkt en nog steeds via old boys netwerken of anderszins weten te bewerkstelligen dat vrouwen als tweederangs werknemers worden behandeld; door ze minder goed te belonen of door ze niet toe te laten tot topfuncties.

Gebrek aan productiviteit
Voor klassiek geschoolde economen is dit onzin. Als vrouwen minder verdienen of de top niet bereiken, is dat het gevolg van een gebrek aan productiviteit. Hun visie wordt ondersteund door empirische onderzoeken die hebben aangetoond dat het verplichten van bedrijven in Noorwegen om vrouwen in hun raden van bestuur op te nemen, leidde tot een daling van aandelenkoersen. Vanzelfsprekend is voor deze groep economen een dergelijke verplichtstelling, een quotum, een gruwel. Hoe goed een quotum ook bedoeld moge zijn, het impliceert onnodige regelgeving en minder goede bedrijfsresultaten.

Gewoonte
De voorstanders van een quotum wijzen erop dat teams die bestaan uit zowel mannelijke als vrouwelijke werknemers, beter presteren. Ze beredeneren dat mannen uit gewoonte geneigd zijn vacatures op te vullen met mannen. Het is aan de overheid om deze gewoonte te doorbreken. Een quotum is dus niet meer dan een duwtje in de rug om bestaande vooroordelen te doen verdwijnen.

Marktwerking
In wezen gaat de discussie over de visie op marktwerking. ‘Markten, arbeidsmarkten in dit geval, werken goed en overheidsingrijpen doet meer kwaad dan goed’ tegenover ‘Markten functioneren gebrekkig en overheidsbeleid is nodig om meer rechtvaardige uitkomsten te bewerkstelligen’.

Verschillen
Een paar jaar geleden schreef ik over de verschillen tussen mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt dat deze goed te verklaren zijn. Vrouwen baren kinderen, zijn meer betrokken bij de opvoeding van kinderen en nemen het grootste deel van mantelzorg voor familieleden voor hun rekening. Gemiddeld, begrijp me goed. Vrouwen zijn minder competitief ingesteld, minder bereid lange dagen te maken en minder flexibel als het aankomt op het inruilen van gezin voor werk. Het is dus niet meer dan logisch dat vrouwen ten opzichte van mannen het minder goed doen op de arbeidsmarkt.

Arbeidsmarktflexibiliteit
Het zeer lezenswaardige overzichtsartikel van Claudia Goldin nuanceert dit betoog. Zij stelt dat weliswaar van een manpremie sprake is, maar niet in alle sectoren en functies. Haar onderzoek, dat zich op de VS richt, leert dat in functies op de gebieden van technologie en wetenschap er niet echt van een manpremie kan worden gesproken. In andere sectoren zoals de financiële en juridische daarentegen wel. Zij stelt dat het te maken heeft met wat zij aanduidt als arbeidsmarktflexibiliteit. Maakt een werknemer lange dagen? Is de werknemer aanwezig tijdens piekuren? In sommige functies, stelt Goldin, is het gewoon prettig om een werknemer te hebben die veel uren maakt en altijd op piekuren aanwezig is. In andere functies echter is deze flexibiliteit cruciaal voor het functioneren van de onderneming. Kan de afwezigheid van een werknemer gemakkelijk door een collega worden opgevangen of wordt door afwezigheid een zorgvuldig opgebouwde klantrelatie op het spel gezet? De variatie in functiekarakteristieken verklaart volgens Goldin dat in sommige functies en sectoren wel een manpremie bestaat en in andere niet.

Conclusies
Natuurlijk valt er ook wat op Goldins onderzoek af te dingen. Ze maakt weinig woorden vuil aan de mogelijke rol van discriminatie en haar onderzoek richt zich op de VS waar de arbeidsmarkt anders is dan in Nederland. Maar haar conclusies zijn prikkelend: de manpremie kan worden verklaard uit aspecten van productiviteit en zou op termijn helemaal uit de economie kunnen verdwijnen.