Aan een eigen risico in de gezondheidszorg kleven voor- en nadelen.[1] Tegenstanders van een eigen risico wijzen op de toegankelijkheid tot de zorg. Een hoog eigen risico betekent dat kostbare zorg voor de lagere inkomens niet beschikbaar is. Voorstanders benadrukken de betaalbaarheid van de zorg. De bevolking vergrijst en dat stuwt zorgpremies bij gebrek aan eigen risico tot onhoudbare hoogten. Wie heeft er gelijk ?
Het zal duidelijk zijn dat een eigen risico de toegankelijkheid vermindert. Als het eigen risico hoog is, dan is er in feite geen verzekering voor grote groepen mensen. De laagste inkomens zijn dan eigenlijk onverzekerd, iets wat in de meeste geïndustrialiseerde landen maatschappelijk onacceptabel is. De VS hebben lange tijd een uitzonderingspositie ingenomen, maar hebben deze met de introductie van Obamacare verlaten.
Een verzekering zonder enige vorm van eigen betalingen is daarentegen economisch onacceptabel. Waarom? Een verzekering geeft een prikkel tot moreel onverantwoord gedrag. Het feit dat de verzekeraar alle kosten zal vergoeden, maakt het minder belangrijk deze kosten zo laag mogelijk te houden. Door de verzekering met eigen bijdragen te verrijken, wordt dit moreel onverantwoord gedrag ontmoedigd. Eigen bijdragen helpen zo tegen onnodige bezoekjes aan de huisarts, geneesmiddelen die niet worden gebruikt of te duur zijn, overbodige MRI-scans, zorg met onbewezen effecten maar bewezen kosten. Enzovoorts.
Toch is dit niet het hele verhaal. Een eigen bijdrage kan mensen met serieuze zorgklachten ervan weerhouden naar de dokter te stappen. Wanneer de klachten door dit verzuim verergeren, kan ziekenhuisopname volgen wat de samenleving uiteindelijk meer in plaats van minder kost. Een voorbeeld van penny wise, pound foolish. Is dit in praktijk ook het geval?
Hier is onderzoek naar gedaan. Wereldberoemd is het RAND Health Insurance Experiment (HIE). Dit onderzoek vond geen enkele aanwijzing voor hogere ziekenhuisuitgaven vanwege eigen betalingen. Het HIE is echter sterk gedateerd: het vond plaats in de jaren zeventig. In 2001 werd het tegenovergestelde geconcludeerd: eigen betalingen voor geneesmiddelen leiden tot minder geneesmiddelengebruik en tot meer bezoeken aan de eerste hulp. Nog recenter zijn twee onderzoeken van Amitabh Chandra, Jonathan Gruber en Robin McKnight naar de effecten van eigen betalingen op ziekenhuisuitgaven. In hun eerste onderzoek vonden ze aanwijzingen voor sterke effecten. Maar in hun tweede onderzoek konden ze dit niet verifiëren.
Ik kan hieruit maar één conclusie trekken: meer onderzoek is geboden, ook buiten de VS! Om een completer beeld te krijgen van de effecten van eigen bijdragen. En om te voorkomen dat het vergrijzingsprobleem met de verkeerde beleidsmaatregelen zal worden opgelost.