De skill premium is wéér gestegen! Webbink c.s. laten in de meest recente uitgave van het tijdschrift Economisch Statistische Berichten zien dat de inkomensverschillen tussen hoog- en laagopgeleiden verder zijn toegenomen. Tussen 1999 en 2009 groeiden de verschillen in looninkomen tussen hbo’ers en wo’ers enerzijds en personen met ten hoogste basisonderwijs. Het rendement van onderwijs (de procentuele toename van iemands looninkomen ten gevolge van een jaar extra onderwijs) steeg flink: in tien jaar tijd van 5 naar 8 procent voor mannen en van 10,5 naar 11,5 procent voor vrouwen.

Skill-biased technical change
Deze resultaten passen in een internationale trend. In de Verenigde Staten stijgt het rendement van onderwijs al vanaf het begin van de jaren tachtig, in het Verenigd Koninkrijk vanaf de jaren zeventig en in Nederland vanaf de jaren negentig. De verklaring voor deze ontwikkeling is volgens Webbink c.s. skill-biased technical change. Technologische vooruitgang is steeds minder een neutrale gebeurtenis waar alle opleidingscategorieën in gelijke mate van profiteren. Het is juist steeds specifieker van aard – een zeker opleidingsniveau is vereist om van de vooruitgang in technologie te kunnen profiteren.

Versterking van solidariteit
Op deze manier drijft technologische vooruitgang opleidingscategorieën uit elkaar. En technologie is niet de enige factor. Het gebruik van zorgvoorzieningen neemt vooral bij de laagopgeleiden, zie de recente studie van het CPB. En de vanwege de vergrijzing benodigde verhoging van AOW- en zorgverzekeringspremies zal vooral bij de hoogopgeleiden terechtkomen. Het gevolg van deze divergerende ontwikkelingen is dat via de belastingen, via de AOW en via de zorgverzekering hoogopgeleiden steeds meer zullen gaan overdragen aan laagopgeleiden (maar niet via de aanvullende pensioenen, daar lopen de overdrachten in omgekeerde richting). En deze versterking van solidariteit heeft een prijs: omdat de overdrachten van hoogopgeleiden naar laagopgeleiden in grote mate inkomensafhankelijk zijn, belemmeren ze het goed functioneren van de arbeidsmarkt.

Economische groei
Het samenspel van technologische en demografische veranderingen maakt dat solidariteit duurder wordt. Maar solidariteit heeft twee gezichten. Solidariteit wordt meer betekenisvol als de groepen die het met elkaar verbindt, meer van elkaar verschillen. De Amerikaanse econoom Benjamin Friedman voegt daaraan toe dat we meer geneigd zijn tot solidariteit met de ander naarmate de welvaart op een hoger niveau ligt. Economische groei, zo betoogt hij, brengt niet alleen materiële baten, maar verandert ook onze normen en waarden, onze ideeën over democratie, rechtvaardigheid, tolerantie en solidariteit. Met andere woorden, solidariteit gedijt bij economische groei. En een langdurige crisis zet solidariteit onder druk.

Beleid
Keren we terug naar de bevindingen van Webbink c.s. De stijgende skill premium maakt dat vooral hoogopgeleiden profiteren van economische groei. De boodschap van Friedman is dat via behoud van solidariteit ook de laagopgeleiden bij groei gebaat zijn. Daarmee is het wel duidelijk waar overheidsbeleid zich op zou moeten richten.