Men zegt wel eens dat Nederland over het beste pensioenstelsel ter wereld beschikt.[1]Als dit zo is, dan mogen we daar trots op zijn. Maar klopt het ook? Is Nederland pensioenkampioen?
Omslag en kapitaaldekking
In principe zijn er twee manieren om pensioenen te financieren. In het omslagstelsel betalen jongeren voor de pensioenen van ouderen. In het stelsel van kapitaaldekking betaalt ieder voor zijn of haar eigen pensioen.
Risico’s
Beide stelsels zijn gevoelig voor risico’s. Pensioenen die op basis van omslag worden gefinancierd, zijn gevoelig voor demografische risico’s. Als er weinig jongeren zijn tegenover veel ouderen, dan betalen jongeren veel premie zonder dat daar later een hoog pensioen tegenover staat. Pensioenen die op basis van kapitaaldekking worden gefinancierd, zijn gevoelig voor financiële risico’s. Bij een lage rente betalen jongeren veel premie zonder dat dit later een hoog pensioen oplevert. Een bekende stelling uit de beleggingstheorie luidt dat je in zo’n geval het beste kunt diversificeren: financier een deel van het pensioen op basis van omslag en een deel op basis van kapitaaldekking.
Drie pijlers
Het Nederlandse pensioenstelsel bestaat uit drie pijlers. De Nederlandse AOW (eerste pijler) wordt op basis van omslag gefinancierd, de private pensioenbesparingen (derde pijler) op basis van kapitaaldekking en de aanvullende pensioenen (tweede pijler) op basis van een mix van de twee. Door diversificatie toe te passen bij de financiering van pensioenen, worden demografische en financiële risico’s beperkt. Maar is Nederland daarmee pensioenkampioen?
Conferentie
In 2010 organiseerden Netspar en CPB een conferentie over pensioenen. Internationale experts deelden daar hun kennis en ervaringen over tal van pensioenhervormingen. Richard Hinz van de Wereldbank nam op deze conferentie het Nederlandse pensioenstelsel onder de loep. Hij gaf aan dat de structuur van het Nederlandse pensioenstelsel (een collectieve eerste pijler, een semi-collectieve tweede pijler en een private derde pijler) goed aansluit bij de aanbevelingen van de Wereldbank.[2] Hinz achtte echter de Nederlandse AOW en aanvullende pensioenen te genereus: ze verstoren te veel de arbeidsmarkt en laten te weinig ruimte aan individuele preferenties. Het stelsel van aanvullende pensioenen beoordeelde hij bovendien als te weinig transparant. De strijd om het pensioenkampioenschap is nog niet beslist.
De bijdragen aan deze conferentie zijn onlangs in boekvorm verschenen bij Cambridge University Press: http://tinyurl.com/89uy6tb.