Er was een tijd dat we overheidsschuld tolereerden.[1] Sterker nog, we juichten het zelfs toe. Overheidsschuld is immers een stabilisatie-instrument: het maakt recessies minder diep en damt bovenmatige economische groei in. Het is ook een instrument van risicodeling: het schuift de last van grote macro-economische schokken voor een deel naar toekomstige generaties door.
Excessieve overheidsschuld
Maar juichen doen we niet meer. Recentelijk hebben de Amerikaanse economen Carmen Reinhart, Vincent Reinhart en Kenneth Rogoff[2] de consequenties van excessieve overheidsschuld (een overheidsschuld die voor 5 jaar of langer 90% van het BBP of meer bedraagt) onderzocht. Hun conclusie luidt dat excessieve overheidsschuld gemiddeld 1,2%-punt economische groei kost. Over 23 jaar, de gemiddelde duur van een situatie van excessieve overheidsschuld, scheelt dat een kwart BBP!
Rente en belastingen
Excessieve overheidsschuld verlaagt economische groei langs twee kanalen. Het eerste is via een hogere rente. Hoe hoger de overheidsschuld, des te groter de kans dat de obligatiehouder zijn geld niet geheel terugkrijgt en des te meer compensatie hij zal verlangen in de vorm van een hogere rente. Deze hogere rente vermindert investeringen en verlaagt economische groei. Het tweede kanaal is via de belastingen. Hoe hoger de overheidsschuld, des te groter de kans dat in de toekomst de belastingen zullen worden verhoogd. Ook dit vertraagt investeringen en verlaagt het tempo van economische groei.
Geloofwaardige conclusie
Op elke studie valt iets af te dingen en deze studie is daarop geen uitzondering. De gebruikte gegevens over overheidsschuld zijn niet ideaal en de grens van 90% kan niet op theoretische gronden worden gemotiveerd. Maar het gegeven dat ook andere onderzoeken, op basis van andere tijdsperioden en andere regio’s, tot soortgelijke bevindingen komen, maakt de conclusie dat boven de 90% van het BBP overheidsschuld de economische groei vertraagt, geloofwaardig.
Vooruitzichten
Op dit moment is de overheidsschuld in de Europese Unie 82,2% van het corresponderende BBP; voor het eurogebied is dat 87,4%. Beide getallen komen dichtbij de grens van 90%. Voegen we hier de sombere vooruitzichten voor de wereldeconomie aan toe (ook zonder schuldencrisis), dan is duidelijk dat de Europese overheidsschuld wel eens lang hoog zou kunnen blijven. 1,2%-punt minder economische groei, u bent gewaarschuwd!