De beleidsmakers waren er pijlsnel bij toen de economische crisis zich aandiende. Ze wisten dat de passieve beleidsreactie op de beurskrach van 1929 algemeen wordt gezien als veroorzaker van de Great Depression. Dat zou niet nog een keer gebeuren. De rentes van centrale banken werden in ijltempo verlaagd en de financiële sector werd overspoeld met liquiditeiten.

ISLM-model en geldverruiming
Deze beleidsreactie past helemaal in het keynesiaanse ISLM-model. Dit model laat zien hoe expansief budgettair en monetair beleid kunnen worden ingezet om de economische activiteit op te krikken. Expansief monetair beleid betreft vooral een toename van de geldhoeveelheid. Geldverruiming gaat met een verlaging van de rente gepaard.  Dit stimuleert ondernemingen meer te investeren en huishoudens meer te consumeren – vooral duurzame consumptie is gevoelig voor renteveranderingen. Monetaire expansie betekent dus zowel een verhoging van de productie als een verlaging van de rente.

Aanvullende pensioenen
Het is echter de vraag of een van de assumpties van het ISLM-model ook op de Nederlandse economie van toepassing is. Leidt een lagere rente wel tot meer nationale bestedingen, zoals het ISLM-model veronderstelt? Nederland heeft een grote pensioensector die voor het merendeel van de werknemers de aanvullende pensioenen organiseert. Deze aanvullende pensioenen worden op basis van kapitaaldekking gefinancierd. Daalt de rente, dan worden deze pensioenen duurder. Of de premies moeten worden verhoogd om voor de lagere rente te compenseren, of de pensioenen moeten worden verlaagd. Zowel hogere pensioenpremies als lagere pensioenen betekenen minder, niet meer nationale bestedingen.

Bestedingen in Nederland
Hiermee is nog niet gezegd dat de renteverlaging sinds 2007 de bestedingen in Nederland heeft doen dalen. De rente beïnvloedt bestedingen via meer kanalen dan via hogere pensioenpremies en lagere indexatie van pensioenen alleen. Maar ook die andere kanalen hebben het laten afweten. Economische groei, goed voor de bestedingen, is er weinig geweest. Vertrouwen in de financieel-economische toekomst, goed voor de particuliere consumptie, is in een vrije val geraakt. Kredietverlening door banken aan bedrijven, goed voor de particuliere investeringen, is voor een groot deel stil komen te liggen. Voor Nederland lijkt het dat de renteverlaging de terugval van economische activiteit eerder heeft vergroot dan beperkt.

Quantitative easing
De Nederlandse economie smacht naar een omgekeerd monetair beleid; monetaire verkrapping en een verhoging van de rente. Dit kan bestedingen opkrikken, productie verhogen en werkloosheid verlagen. De aankondiging van de Amerikaanse Federal Reserve gisteren dat in januari 2014 zal worden begonnen het beleid van quantitative easing af te bouwen, komt erg gelegen.