Deze week werd bekendgemaakt dat het eigen risico in de zorg licht zal worden verhoogd. In 2015 bedraagt het eigen risico dan 375 euro per jaar. De stijging past in een patroon van jaarlijkse stijgingen van het bedrag dat mensen bij gebruik van zorg moeten betalen.

Financiële onzekerheid
Het eigen risico als financieringsinstrument is niet omstreden. Een eigen risico impliceert financiële onzekerheid (je weet aan het begin van het jaar niet hoeveel de zorg je dat jaar zal gaan kosten). Het impliceert ook herverdeling: de zieken betalen meer voor hun zorg, de gezonden minder dankzij een lagere verzekeringspremie. Dat betekent weer een minder toegankelijke zorg die met name diegenen treft die hoge ziektekosten met een laag inkomen combineren.

Het beroep op zorg
Het eigen risico heeft ook aantrekkelijke kanten. Het vermindert het beroep dat mensen doen op de gezondheidszorg. Vooral in het grijze gebied waarbij je je afvraagt of extra zorg wel nodig is, kan een eigen risico je helpen toch maar van zorg af te zien. Hetgeen een lagere premie mogelijk maakt. Ook kan een eigen risico tot meer preventie leiden. Stoppen met roken en gezonder gaan leven loont immers meer wanneer aan ziektes grote financiële consequenties verbonden zijn. En, wat weinig mensen beseffen, het eigen risico heeft een gunstig effect via medische innovatie. Veel medische innovaties hebben weinig toegevoegde waarde. Een eigen risico vermindert het gebruik van zorg en maakt de markt voor nieuwe innovaties kleiner. Een eigen risico kan zo de ontwikkeling van onnodige medische innovaties afremmen.

Farmacieproducenten
De Amerikaanse gezondheidseconoom Thomas McGuire presenteert nu een geheel nieuw argument. Hij deed dat gisteren tijdens een seminar op het CPB. McGuire stelt vast dat een eigen risico de onderhandelingsmacht van ziektekostenverzekeraars verkleint ten opzichte van de grote multinationale farmacieconcerns. Het gevolg daarvan is minder kortingen en feitelijk hogere geneesmiddelenprijzen. Ziet een verzekeraar af van het gebruik van een eigen risico, dan verhoogt dat het gebruik van zorg en daarmee de omzet van de farmacieproducenten waardoor de verzekeraar in staat is hogere kortingen af te dwingen.

Empirische analyse
Hoewel hij geen cijfers presenteerde, moet het hier, gezien de grootte van de omzet van farmaciebedrijven en de marges op veel geneesmiddelen, om een serieus argument tegen bijbetalingen gaan. De vergrijzing van de bevolking maakt het effect in de toekomst nog groter. Om het effect voor de Nederlandse situatie te kunnen becijferen, wees McGuire op het belang van empirische analyse. Een oproep dus aan onderzoekers om vanuit een nieuwe invalshoek de data over geneesmiddelengebruik, -marges en -prijzen onder de loep te gaan nemen.

Economen kunnen niet rekenen, Amsterdam University Press, mei 2014.